Cijeli Balkan i dijelovi istočne Evrope su pod toplotnim talasom od početka jula, a predviđa se da će vrućina potrajati još dvije nedjelje, piše meteorološka služba Severe Weather Europe.
“Ovo je istorijski toplotni talas sa dnevnim temperaturama koje prelaze prag od 40°C. Najintenzivniji je na Balkanskom poluostrvu i u istočnoj Evropi. Zagrijavaju se i mora u mediteranskom regionu, mjestimično dostižući 30°C. Prema prognozama globalnog modela vremena, temperature će tokom jula ostati znatno iznad prosjeka širom južne i istočne Evrope. Za Balkansko poluostrvo prognoziraju se rekordne vrijednosti za ovu nedjelju”, piše SWE.
Temperature su u mnogim oblastima dostigle više od 30 stepeni, a više od 40°C zabilježeno je u Srbiji, Rumuniji, Albaniji, Bugarskoj, Bosni i Hercegovini, Sjevernoj Makedoniji i Grčkoj posljednjih dana.
Ove vrijednosti su takođe veoma blizu rekordnih. Visoke noćne temperature zabilježene su u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Srbiji, Rumuniji i Sjevernoj Makedoniji.
Toplotni talas će trajati još 7 do 10 dana
“Jul je poznat kao najtopliji mjesec ljeta, ali temperature ovih dana i narednih 7-10 dana biće znatno više od prosjeka. Dnevni prosjek u mnogim regionima biće za oko 10 stepeni viši od prosjeka”, najavljuje SWE.
Dodaju da je za ovu situaciju zaslužna toplotna kupola.
Šta je toplotna kupola?
Toplotna kupola je meteorološki fenomen u kojem se velika masa vrućeg vazduha zarobi iznad određenog područja, izazivajući ekstremne temperature. Normalno, topli vazduh, koji je tanji od hladnog vazduha, ima tendenciju da se podigne. Međutim, jak sistem visokog pritiska može spriječiti ovo podizanje i širenje i prisiliti topli vazduh da ostane zarobljen blizu površine u određenom području. U tom smislu, sistemi visokog pritiska djeluju kao pokrivač ili kupola nad određenom površinom.
Atmosferski fizičar Branko Grisogono, profesor sa zagrebačkog Filozofskog fakulteta, tumači da “pojačana suspenzija u jakom anticiklonalnom vazdušnom polju ne dozvoljava duboku vlažnu konvekciju i isparavanje, već svojim snažnim ‘poklopcem’ čini suprotno – sprječava miješanje i ventilaciju vazduha”.
“Ovo se najčešće dešava kada je mlazni tok, polarni ili suptropski, preslab, a ovo slabljenje je nešto što se dešava u ovim trenutnim klimatskim promenama”, dodaje Grisogono.
Začarani krug
Sunčeva energija zagrijava zemlju, a to zagrijano tlo zatim zagrijava vazduh iznad njega. Bez mogućnosti da se podigne i rasprši, zagrijani vazduh ostaje blizu tla, gdje nastavlja da se zagrijava. Kondenzuje se ispod kupole, a kako je njegova ukupna toplota zarobljena u manjoj zapremini, njena temperatura dalje raste.
Visok pritisak takođe sprječava nastanak oblaka i padavina, što znači da prostor ispod termalne kupole ostaje suh i osunčan, što, pak, dodatno povećava temperaturu.
Jedan od ekstremnih primjera toplotne kupole desio se 2021. godine u Sjevernoj Americi, kada su zapadni dijelovi SAD i Kanada doživjele rekordne temperature koje su prelazile 40°C, što je izazvalo brojne zdravstvene probleme i šumske požare.